Nepenthes spp.

Het geslacht Nepenthes omvat vleesetende bekerplanten die van nature voorkomen in Zuidoost-Azië. In Indonesië komt een groot aantal endemische planten voor uit dit geslacht. Nepenthes spp. zijn door hun unieke uiterlijk en zeldzaamheid zeer gewild in de internationale plantenhandel. Sinds eind jaren '90 is de vraag naar bijzondere, zeldzame soorten sterk toegenomen, met een groeiende druk op wilde populaties tot gevolg.

Internationale en nationale bescherming

Alle Nepenthes-soorten zijn opgenomen op Appendix II van het CITES-verdrag. Dit betekent dat de internationale handel gereguleerd is en alleen is toegestaan met uitvoervergunningen van de Partijstaat van uitvoer en, voor wat betreft de EU, met invoervergunningen van de EU-Lidstaat van invoer. Dergelijke vergunningen mogen alleen worden afgegeven voor planten die legaal zijn verkregen of kunstmatig zijn gekweekt vanuit legale kweekprogramma's.

Waar internationaal ook aan de natuur onttrokken Nepenthes spp. commercieel mogen worden verhandeld als vaststaat dat dit geen negatieve impact op de wilde populatie heeft, geldt dit niet voor soorten de endemisch zijn in Indonesië, dus die uitsluitend in dit land voorkomen.

Indonesië, één van de belangrijkste gebieden waar Nepenthes spp. voorkomen, heeft met de invoering van Peraturan Pemerintah Nr. 7 van 1999 alle Nepenthes-soorten nationaal beschermd verklaard. Hierdoor is het verzamelen van zaden, stekken of planten uit het wild zonder vergunning verboden.

Nieuwe soorten direct in de handel

Hoewel deze beschermingsmaatregelen op papier effectief lijken, blijkt uit analyse van de CITES Trade Database dat recent ontdekte soorten zoals Nepenthes jacquelineae (2001) en Nepenthes jamban (2006), beide endemisch op Sumatra, al snel na hun wetenschappelijke beschrijving in de internationale handel verschenen. Deze soorten worden grootschalig geëxporteerd vanuit landen waar ze niet van nature voorkomen, zoals Sri Lanka en Maleisië.

In het geval van N. jacquelineae begon de export uit Sri Lanka al in 2005, slechts enkele jaren na ontdekking, en voor N. jamban in 2013. Dit is opmerkelijk omdat Indonesië geen uitvoer voor commerciële doeleinden van Nepenthes spp. toestaat. Er is dan ook geen enkele plant van deze soorten waarmee de commerciële kweekbestanden in Sri Lanka en Maleisië kunnen zijn gevormd, legaal uit Indonesië is uitgevoerd.

Juridische tekortkomingen en handhavingsproblemen

Een complicerende factor is de vrijstelling onder CITES voor zaden en in vitro geproduceerde zaailingen. Hoewel dit bedoeld is om kunstmatige vermeerdering te faciliteren, bemoeilijkt het de controle op herkomst: zaden of zaailingen die illegaal zijn verzameld uit het wild, kunnen op deze manier zonder CITES documenten worden uitgevoerd uit het natuurlijke verspreidingsgebied zoals Indonesië, en worden ingevoerd in landen als Sri Lanka om daar als basis te dienen voor commerciële kwekerijen.

Toch vereist CITES Resolution Conf. 18.7 expliciet dat voorafgaande aan de afgifte van een uitvoervergunning moet worden vastgesteld dat specimens legaal zijn verkregen overeenkomstig onder andere het oorspronkelijke verspreidingsgebied van de soort. Daarnaast verplicht EU-wetgeving dat voorafgaande aan de afgifte van een invoervergunning onderzoek wordt gedaan naar de herkomst van de betrokken planten en hierbij zou aan het licht moeten komen dat het basismateriaal van de kwekerijen in Sri Lanka niet legaal kan zijn. De invoervergunning zou vervolgens moeten worden geweigerd.

De beschikbare handelsgegevens tonen echter geen aanwijzingen dat deze due diligence-procedures daadwerkelijk zijn uitgevoerd. De snelle verschijning van endemische, recent ontdekte soorten uit derde landen zonder herkomstvermelding duidt erop dat zowel de exporterende landen als de importerende autoriteiten (o.a. binnen de EU) hun toetsende taak veronachtzamen.

Ecologische gevolgen

Deze tekortkomingen vormen een ernstige bedreiging voor de wilde populaties van zeldzame Nepenthes-soorten. De commerciële vraag naar zeldzaamheid stimuleert het illegaal verzamelen van plantmateriaal. Door de langdurige groeicyclus van deze soorten kunnen populaties zich slecht herstellen van overexploitatie. Zonder striktere handhaving en transparantie in herkomstketens zal de biodiversiteit van het geslacht Nepenthes, met name in hotspots zoals Sumatra, Sulawesi en Kalimantan, verder onder druk komen te staan.

Page updated

Google Sites

Report abuse